جوکر
جوکر یکی از ورق‌های بازی است که در اکثر دست‌های ورق فرانسوی به عنوان یک عضو اضافه بر چهار خال استاندارد وجود دارد. چهار خال استاندارد شامل پیک، خشت، دل و گیشنیز هستند. از نیمه دوم قرن بیستم، جوکر در ورق‌های اسپانیایی و ایتالیایی نیز یافت می‌شود. کارت‌های stripped از این قاعده مستثنا هستند. جوکر در ایالات متحده در طول جنگ داخلی به وجود آمده و به عنوان کارت حکم برای بازی Euchre ایجاد شد. جوکر از آن زمان در بسیاری از بازی‌های کارتی دیگر هم استفاده شده است. این کارت معمولاٌ به عنوان کارت وایلد یا بالاترین حکم استفاده می‌شود. جوکر می‌تواند به عنوان اسکیپ کارت برای وادار کردن بازیکن حریف به پاس کردن نوبت خود و یا کارت دارای پایین ترین یا بالاترین رتبه، و یا کارتی با ارزش متفاوت از دیگر کارت‌ها نیز استفاده شود. به عنوان مثال بازی زویکرن (Zwickern) دارای 6 جوکر با این عملکرد است. کارت وایلد کارتی است که می‌تواند به جای هر کارت دیگری استفاده شود. لزومی نیست که فقط از جوکر برای این کارت استفاده شود.
مبدا کارت
در بازی Euchre، بالاترین ورق حکم، سرباز خال حکم است که به آن بائر راست (از آلمانی به معنای سرباز گرفته شده است) گفته می‌شود. دومین کارت ارزشمند حکم یا بائر چپ، سرباز خال همرنگ حکم است.
به نظر می‌رسد این مفهوم از آلمانی سرچشمه گرفته باشد؛ جایی که بازی‌های جاکراشپیل (Juckerspiel) و بستر بوبBester) Bube ) از سرباز به عنوان بائر راست و چپ استفاده کردند. در حدود سال 1860، بازیکنان Euchre آمریکایی از یک کارت خالی، بالاترین کارت حکم، "بهترین بائر" را ابداع کردند.
ساموئل هارت امتیاز طراحی اولین کارت مصور "بهترین بائر" را در سال 1863 با خلق " امپریال بائر" به خود اختصاص داد. تولید جوکرهای نوع امپریال بائر تا قرن بیستم ادامه داشت. کارت‌هایی با نام "جوکر" در اواخر دهه 1860 ظاهر شدند و برخی از آن‌ها تصویری از دلقک بر خود داشتند. اعتقاد بر این است که اصطلاح "جوکر" از Jucker یا Juckerspiel، که املای اصلی آلمانی کلمه Euchre است، آمده باشد. یکی از تولید کنندگان انگلیسی، چارلز گودال، در سال 1871 ورق‌هایی همراه جوکر برای بازار آمریکا تولید کرد. اولین جوکرها برای بازار داخلی بریتانیا در سال 1874 وارد بازار شدند. ایتالیایی‌ها جوکر را "Jolly" می‌نامند؛ این کلمه ریشه در کارت‌های قدیمی‌تر به نام "Jolly Joker" دارد.
بازی بعدی که از جوکر استفاده کرد پوکر بود. در حدود سال 1875، جوکر به عنوان کارت وایلد در پوکر مورد استفاده قرار گرفت. بسته‌های ورق حاوی دو جوکر در اواخر دهه 1940 برای بازی کاناستا (Canasta) تولید و به کارت رسمی آن تبدیل شدند. از دهه 1950، بسته‌های ورق آلمانی و اتریشی شامل سه جوکر برای بازی رامی آلمانی تولید شدند. در لهستان، جوکر سوم به عنوان جوکر آبی شناخته می‌شود زیرا KZWP تولید کننده انحصاری در طول دوران جمهوری خلق لهستان تمام جوکرهای سوم را به رنگ آبی چاپ می‌کرد. در Schleswig-Holstein، بسته‌های ورق زویکرن (Zwickern) دارای شش جوکر هستند.
شکل ظاهری
جوکرها هیچ ظاهر استانداردی در صنعت تولید کارت ندارند. هر شرکت تصاویر مربوط به کارت خود را تولید می‌کند. ناشران کارت‌های بازاری، جوکر انحصاری خود را دارند. این جوکرها معمولاٌ یک اثر هنری منحصر به فرد هستند که اغلب منعکس کننده فرهنگ معاصر است. به صورت قراردادی، جوکرها معمولاٌ به شکل دلقک تصویر می‌شوند. معمولاً در هر دست ورق دو جوکر وجود دارد که اغلب تفاوت مشخصی دارند. به عنوان مثال، شرکت کارت بازی ایالات متحده (USPCC) ضمانت نامه شرکت خود را فقط بر روی یکی از جوکرها چاپ می‌کند. بعضی اوقات، جوکرها هر کدام از رنگی خواهند بود که با رنگ‌های مورد استفاده در خال‌های ورق مطابقت داشته باشد؛ به عنوان مثال، یک جوکر قرمز و یک جوکر سیاه در بازی وجود خواهد داشت. در بازی‌هایی که جوکرها ممکن است نیاز به مقایسه داشته باشند، جوکر قرمز، رنگی و به لحاظ ظاهری بزرگ‌تر، معمولاً از جوکر سیاه تک رنگ و کوچک‌تر پیشی می‌گیرد. اگر رنگ جوکرها مشابه باشد، جوکر بدون ضمانت از جوکر دارای گارانتی پیشی می‌گیرد. در جوکرهای قرمز و سیاه، جوکر قرمز را می‌توان به عنوان دل/خشت و سیاه را به طور جایگزین به عنوان پیک/گیشنیز در نظر گرفت. سازمان استاندارد جهانی برای کارت‌های بازی، نمادهایی را برای سه جوکر ارائه کرده است: قرمز، سیاه و سفید.
در بسیاری از ورق‌ها، کارت جوکر دارای نشانگر گوشه کارت نیست. ورق‌هایی که این نشانگر را دارند معمولاٌ از یک ستاره ساده استفاده می‌کنند؛ مانند آنچه در کارت‌های زنبور نشان (Bee cards) دیده می‌شود. روش معمول دیگر این است که ورق‌ها به سادگی کلمه "JOKER" را در گوشه کارت چاپ کنند. کارت‌های شرکت بایسیکل (bicycle cards) از حروف " US " به عنوان شاخص جوکر استفاده می‌کنند.
گردآوری
جمع کردن کارت جوکر برای مدت زمان نامعلومی رواج داشته است اما با ظهور اینترنت و رسانه‌های اجتماعی، به عنوان یک سرگرمی مطرح شد. بسیاری از جوکرهای غیرمعمول برای خرید آنلاین در دسترس هستند. این در حالیست که سایر جوکرهای کلکسیونی تنها برای مشاهده به صورت آنلاین در معرض دید عموم قرار داده می‌شوند. رکوردهای گینس دنوتو د سانتیس، شعبده باز ایتالیایی را به عنوان بزرگترین مجموعه دار جوکر جهان به رسمیت می‌شناسد.
بازی‌های کارتی تاروت و تاروک
جوکر اغلب در ورق‌های تاروت یا تاروک با "احمق" مقایسه می‌شود. آن‌ها شباهت‌های زیادی از نظر ظاهری و عملکرد با هم دارند. در اروپای مرکزی، احمق یا Sküs بالاترین کارت حکم است. در جاهای دیگر کارتی است که به عنوان "بهانه" (L'Excuse)، می‌تواند در هر زمان برای عدم پیروی از خال بازی شود، اما نمی‌تواند برنده شود.
فال ورق (Cartomancy)
فالگیرها اغلب یک جوکر را در یک دست استاندارد 52 کارته با معنایی مشابه کارت احمق تاروت قرار می‌دهند. گاهی اوقات هم از دو جوکر استفاده می‌شود. یک رویکرد این است که جوکر "سیاه" با ارزش صفر به عنوان احمق در نظر گرفته شود. جوکر "قرمز" نیز به عنوان "جادوگر" که به " جاگلر " نیز معروف است، شناسایی می‌شود. این کارت ارزش یک را دارد. این کارت به صورت تقریباٌ مشابه تفسیر شده و اولین قدم در "سفر یک احمق – Fool’s journey" محسوب می‌شود.
استفاده از جوکر در بازی‌های کارتی
در یک دست استاندارد معمولاً دو جوکر وجود دارد. استفاده از جوکر انواع متفاوتی دارد. بسیاری از بازی‌های کارتی این کارت را به طور کامل حذف می‌کنند. در نتیجه چنین کاری، جوکرها غالباً به عنوان جایگزین‌های غیررسمی برای کارت‌های گم شده یا آسیب دیده در یک دست استفاده می‌شوند. این کار به صورت ضمنی و صرفاٌ با اعلام ارزش و خال کارت گم شده برای جوکر انجام می‌گیرد. بازی‌های دیگر، مانند نسخه 25 کارته Euchre که از جوکر به عنوان بالاترین کارت حکم استفاده می‌کند، آن را به یکی از مهم‌ترین کارت‌های بازی تبدیل کرده‌اند. غالباً جوکر یک کارت وایلد است و در نتیجه جایگزین مجاز سایر کارت‌های موجود خواهد بود. اصطلاح "Joker's wild" از این عمل سرچشمه می‌گیرد.
جوکر می‌تواند یک کارت فوق العاده مفید یا بسیار مضر باشد. در Euchre اغلب به عنوان بالاترین حکم از این کارت استفاده می‌شود. در پوکر، جوکر کارت وایلد است. در بازی کودکان به نام خدمتکار پیر (Old Maid)، یک تک کارت جوکر نماینده خدمتکار پیر است؛ کارتی که باید از آن اجتناب شود.
نقش جوکر در بازی‌های چند نفره
یوکر (Euchre)، 500: به عنوان بالاترین حکم یا "top Bower".
کاناستا: جوکر، مانند بازی دو نفره، یک وایلد کارت است. با این حال، جوکر در ترکیب‌ها 50 امتیاز دارد. در حالی که در بازی دو نفره 20 امتیاز دارد.
جین رامی: کارت وایلد. می‌تواند به جای هر ارزش یا خال لازم برای تکمیل ترکیب مورد استفاده قرار بگیرد.
Chase the Joker: نسخه جایگزین خدمتکار پیر که در آن کارت جوکر به جای کارت آس استفاده می‌شود.
پوکر: یک جوکر می‌تواند وایلد یا "باگ (Bug)" باشد. باگ یک شکل محدود از کارت وایلد است که فقط برای تکمیل استریت و فلاش قابل استفاده است.
وار (War): در برخی انواع بازی، از همه کارت‌های دیگر پیشی می‌گیرد.
پیچ (Pitch): کارت امتیاز در برخی از انواع بازی. جوکرها معمولاً به عنوان "بالا" و "پایین" علامت گذاری می‌شوند که یکی بر دیگری برتری دارد.
Daihinmin: یک کارت وایلد یا یک 2 که پایان بخش دور بازی است و کارت‌های مردود را جمع می‌کند.
هشت دیوانه (Crazy Eights): یک کارت "اسکیپ (پرش)". می‌توان آن را بر روی هر کارت دیگری بازی کرد. این کار بازیکن بعدی را مجبور می‌کند که از یک نوبت بازی خود صرف نظر کند.
اسپیدز (خشت‌ها): رایج نیست اما می‌تواند یکی از این دو نقش را ایفا کند؛ هنگام بازی با سه یا شش بازیکن، به ورق‌ها اضافه می‌شود تا به طور مساوی (هر کدام به ترتیب 18 یا 9 کارت) تقسیم شوند. جوکرها یا کارت "جانک (آشغال)" هستند که در هر زمان قابل بازی هستند و نمی‌توان با آن‌ها تریکی را برد، یا به عنوان بالاترین کارت‌های حکم محسوب می‌شوند. دو جوکر باید متمایز باشند ؛ "جوکر بزرگ" از "جوکر کوچک" برتر است. آن‌ها همچنین می‌توانند در ترکیب با کارت‌های هم تیمی برای ایجاد یک شبه حکم استفاده شوند. به عنوان مثال آس دل و جوکر که با هم بازی شوند به عنوان یک آس خشت فرض می‌شوند، اما در مقایسه با یک آس طبیعی خشت، ارزش کمتری دارند.
دابل کینگ پید (Double King Pede): به عنوان پایین‌ترین کارت از نظر رتبه، بازی شده و دارای 18 امتیاز است.
گو فیش (Go fish): در بازی دو نفره، از جفت جوکر اغلب برای رساندن تعداد جفت‌ها به 27 و جلوگیری از تساوی 13-13 استفاده می‌شود.
دو دیژو (Dou dizhu): از جوکرها به عنوان با ارزش‌ترین کارت استفاده می‌شود، یکی کوچک و یکی بزرگ. معمولاً جوکر رنگی با ارزش‌تر است. هر دو جوکر با هم به معنی بازی شکست ناپذیر هستند.
نقش در بازی‌های یک نفره (solitaire)
به طور کلی، جوکر مانند بسیاری دیگر از انواع بازی ورق از بازی‌های صبر حذف می‌شود. با این حال، انواع مختلفی از بازی‌های یک نفره وجود دارند که با حضور یک جوکر انجام می‌شوند. این جوکر در بیشتر اوقات به عنوان کارت وایلد استفاده می‌شود.
چهل دزد (Forthy Thieves): جوکر در زیر قرار می‌گیرد، در حالی که کارت طبیعی از دسترس خارج است. هر کارت قابل استفاده‌ای بر روی جوکر قرار می‌گیرد. هنگامی که کارت طبیعی در دسترس قرار بگیرد، جایگزین جوکر می‌شود. جوکر اکنون در بالای کارت‌های پایه قرار می‌گیرد. وقتی جوکر روی یک پایه خالی قرار بگیرد، تا زمانی که یک آس ظاهر نشود در آن‌جا باقی می‌ماند.
فری سل (Freecell): جوکر مانند آنچه که در بالا ذکر شد عمل می‌کند، اما وقتی کارت طبیعی که جایگزین آن شده در دسترس قرار گیرد، جوکر در بالا قرار می‌گیرد. در ادامه می‌توان جوکر را روی پایه دیگری قرار داد.
گلف (Golf): جایی که شاه‌ها ساخته می‌شوند. جوکر، هر زمان که در دسترس باشد، به عنوان کارت وایلد بر روی دور ریختنی‌ها قرار می‌گیرد. می‌توان هر کارتی را بر روی آن قرار داد.
کلوندایک (Klondike): جوکر در این بازی مانند چهل دزد عمل می‌کند. همچنین می‌توان آن را در حالی که هنوز روی تابلو است ساخت. نیخه‌های ورق شرکت کارت بازی ایالات متحده توسط جولی کوئنتین کانسیل طراحی شده و از دو جوکر استفاده می‌کند. جوکر سیاه به عنوان یک کارت سیاه وایلد و جوکر قرمز به عنوان یک کارت قرمز وایلد استفاده می‌شود.
هرم (Pyramid): جوکر به همراه هر کارت موجود مردود می‌شود. در این حالت، کارت‌های دست اصلی به صورت هر بار یک کارت تقسیم شده و می‌توانند دوباره مورد استفاده قرار بگیرند.
ایسز آپ (Aces Up): جوکرها برای جمع کردن یک ردیف کارت استفاده می‌شوند و گاهی اوقات به آن‌ها "بمب‌های جوکر" می‌گویند. وقتی یک جوکر بعد از تقسیم در یک ستون قرار بگیرد، کل ستون در دست اصلی ادغام شده و کارت‌ها دوباره بر می‌خورند؛ آن جوکر به خصوص نیز از بازی حذف می‌شود. این کار باعث خالی شدن یکی از پایه‌ها می‌شود و احتمال برد را تا حد زیادی افزایش می‌دهد.