حکم (بازی ورق)
بازی حکم، یک بازی کارتی با هدف گرفتن تریکهاست. این بازی شبیه به بازی کارتی whist است که در آن بازیکن صاحب بالاترین دست پس از گرفتن پنج کارت اول، حکم یا قدرتمندترین کارت بازی را اعلام میکند. به محض اینکه یکی از طرفین بازی 7 تریک را برنده شود، بازی تمام خواهد شد. اگر یکی از طرفین هفت تریک اول یا حتی همه تریکها را برنده شود، جایزه بازی به او تعلق میگیرد. این بازی معمولا با چهار بازیکن در دو تیم انجام میشود، اما برای بازی توسط دو یا سه بازیکن نیز سازگار است.
بازیهای نشات گرفته از این بازی، قدرت ویژه بازیکن صاحب بالاترین دست برای حکم کردن را را حذف کردهاند. و یا ویژگیهایی مانند ثابت بودن 2 دل به عنوان بالاترین کارت حکم (satat)، نیاز به برد دو تریک متوالی برای جمع کردن تریکها (double sar) یا شمارش ورقهای 10 به جای شمردن تریکها (dehla pakad) را به قوانین اصلی بازی اضافه کردهاند.
به نظر میرسد این بازی از ایران یا هند سرچشمه گرفته باشد. در شبه قاره هند، گاهی اوقات به عنوان Coat Peace، Kot Pees، Chokri، Chakri، Rung یا Rang هم از آن یاد میشود. نامهای جایگزین عبارتند از هفت دست (ایران)، t'rup Chaal، و Hok (اسرائیل).
در دنیای آلمانی زبانها، یک بازی مشابه (و احتمالاً مشتق شده از همین بازی) به نام Troefcall (که در سورینام و هلند رایج است) نیز وجود دارد. در زبان انگلیسی گاهی اوقات به این بازی Trumps (به معنای عامیانه حکمها) گفته میشود. بازی Satat از این مجموعه بازیها، محبوبترین بازی کارتی در موریس است.
قوانین اصلی
این بازی با پک استاندارد کامل از 52 کارت توسط چهار بازیکن در تیمهای ثابت انجام میشود که به صورت یکی در میان (همتیمیها مقابل یکدیگر) مینشینند. کارتها در دستههایی با ترتیب 5-3-3-2 یا 5-4-2-2 پخش میشوند.
بازیکنی که در جهت بازی (که معمولاً خلاف جهت عقربههای ساعت است) بعد از دیلر مینشیند، به عنوان حاکم یا اعلام کننده حکم شناخته میشود. این بازیکن با دریافت پنج کارت اول، خال حکم را اعلام میکند (که معمولاً به آن رنگ بازی میگویند). سایر بازیکنان اجازه ندارند قبل از اعلام خال حکم به کارتهای خود نگاه کنند. فردی که حکم بازی را اعلام میکند شروع کننده تریک اول است.
در بازی تریکها، قوانین معمولی Whist اعمال میشود: بازیکنان باید در صورت امکان از خال بازی پیروی کنند، و بالاترین حکم، یا بالاترین کارتی که از خال زمینه بازی شده باشد، تریک را میگیرد. برای انتخاب بالاترین کارت، کارتها باید 10 و کمتر از آن باشند. برنده یک تریک شروع کننده تریک بعدی است.
طرفی که برنده هفت تریک یا بیشتر باشد، برنده دست میشود و معمولاً در این مرحله بازی را متوقف میکند. برنده شدن هفت تریک در یک حرکت، یک دستاورد ویژه است که به کوت یا کپ معروف است. بازیکن باید ابتدا اعلام کند که میخواهد بازی بعداً ادامه یابد و برنده شدن در تمام تریکها یک دستاورد نادر است که به عنوان baunie یا bavney شناخته میشود. همچنین طبق قانون مربوط به کارتهای کمتر از 10، اگر بازیکن حاکم هیچ پیکچرکارتی در اختیار نداشته باشد، میتواند درخواست کند که توزیع کارتها مجددا انجام شود.
اولین حاکم (و همینطور دیلر اول) به طور تصادفی تعیین میشود. نقش حاکم فقط در صورتی به بازیکن بعدی منتقل میشود که تیم حاکم برنده دست نباشد.
ارتباط میان اعضای تیم طی بازی
در این بازی هیچ گونه صحبت/ارتباط بین اعضای تیم مجاز نیست. اگر بازیکنی با همتیمی خود صحبت کند، Suite متعلق به حریف است.
تنها در شمال هند، به خصوص دهلی، یک نسخه خاص وجود دارد. در این نسخه از بازی تنها راهی که یکی از اعضای تیم میتواند با دیگری ارتباط برقرار کند، ضربه زدن روی میز (یا هر سطحی) است که به آن "thaap" گفته میشود که به همتیمی او نشان میدهد رنگ خال کارت بازی را تکرار کند. بازی به سبک این ورژن باید قبل از شروع اعلام شود.
روند امتیازدهی
در یک نوع امتیازدهی ساده که در ایران استفاده میشود، طرف برنده، اگر تیم مقابل هم یک تریک را به دست آورد، 1 امتیاز میگیرد. 2 امتیاز برای کوت، یا 3 امتیاز برای حاکم کوتی (که در کشمیری به نام gès kot نیز شناخته میشود)، یعنی زمانی که حریفان حاکم کوت کنند، در نظر گرفته میشود.
یک نوع سیستم امتیازدهی که در هلند استفاده میشود، 2 امتیاز را به یک برد ساده، 5 امتیاز به کپ و 15 امتیاز را به باونی اختصاص میدهد. برای به دست آوردن 5 امتیاز kap، بازیکنی که تریک هفتم را برنده میشود (فقط همان بازیکن، نه پارتنر او) باید بازی را در آن نقطه متوقف کند. اگر یک طرف برای باونی اقدام کند اما یک تریک از تریکهای بعدی را ببازد، آنگاه تنها یک برد 2 امتیازی داشته است.
یک روش امتیازدهی که در هند و پاکستان رایج است، کوتها را میشمارد. بردن هفت دست متوالی (که هیچکدام کوت نباشند) معادل یک کوت است. یک باونی به تنهایی معادل 52 کوت به حساب میآید. هر بار که طرف حاکم یک کوت به دست میآورد، پارتنر حاکم، به حاکم تبدیل میشود.
تغییرات جزئی و انواع رایج بازی رنگ
گاهی اوقات جهت حرکت بازی در جهت عقربههای ساعت است.
به جای وجود تیمهای ثابت، ممکن است تیمها به صورت تصادفی نیز تعیین شوند. در این مورد ممکن است آرایش صندلیها به گونهای تنظیم شود که بازیکنان به صورت ضربدری بنشینند.
بعد از اینکه همه کارتها پخش شد، ممکن است بازیکن اعلام کننده حکم Court card نداشته باشد. در این صورت ممکن است به بازیکن حاکم اجازه داده شود درخواست توزیع کارت مجدد را اعلام کند. در گونهای دیگر، حاکم میتواند در صورتی که Court card در بین پنج کارت اول او وجود نداشته باشد، درخواست توزیع کارت مجدد کند، اما ممکن است این کار را بیش از دو بار متوالی انجام ندهد. ممکن است به پارتنر حاکم نیز اجازه داده شود اعلام کند که حکم را در دست ندارد و بتواند درخواست توزیع کارت مجدد داشته باشد. توزیع مجدد تنها در صورتی اتفاق میافتد که بازیکن حاکم با این کار موافقت کند.
ممکن است به جای اعلام حکم، به بازیکن حاکم اجازه داده شود که روش دیگری را انتخاب کند. در این مورد، حاکم یا دیلر یکی از هشت کارت باقیماندهای را که به حاکم داده می شود، بدون اینکه ابتدا به آن نگاه کند، به عنوان خال حکم نشان دهد.
طرفی که پس از برنده شدن در هفت تریک اول، بازی دست را متوقف نکند، اما همه تریکها را نبرد، ممکن است به جای یک کوت، فقط یک برد ساده در یک دست را داشته باشد. در این صورت، فقط بازیکنی که تریک هفتم را برنده میشود، ممکن است حق توقف دست را داشته باشد. بازیکنی که حکم خود را نشان میدهد باید بزرگترین کارت رنگ را داشته باشد تا برنده تریک شود.
در پاکستان و هند، بازی رنگ با تنوعهای زیادی بازی میشود، اما همه آنها بر اساس بازی اصلی هستند، اما از سادهترین تا پیچیدهترین بازی به ترتیب زیر دسته بندی میشوند: در برخی مناطق، حریف اگر فکر کند میتواند هفت تریک برنده شود، میتواند حکم را تغییر دهد. اما اگر در گرفتن 7تریک به صورت متوالی شکست بخورند، درواقع آنتی کوت شدهاند.
تک سر یا Single Sar
Single Sar سادهترین بازی Rang است. قوانین اساسی بازی اصلی در این بازی نیز اعمال میشود، یعنی پک 52 کارتی است، چهار بازیکن در تیمهای ثابت هستند و غیره (البته فقط مبتدیان این بازی را انجام میدهند). کارتها در دستههای 5-4-4 پخش میشوند، بازیکن حاکم خال حکم را اعلام می کند و بازی را در تریک اول شروع میکند.
همه بازیکنان باید از خال بازی پیروی کنند (در صورت امکان). بازیکنی که کارت او بالاترین رتبه را دارد، تریک را میگیرد (هر تریک یک Sar نامیده میشود، (اردو: سر)). اگر هر یک از بازیکنان کارتی از خال بازی در تریک را نداشته باشد، میتواند کارتی از خال حکم (رنگ) را بازی کند که اغلب به آن کات لاگانا (اردو: کاٹ لگانا) گفته میشود. این کلمه kaat lagana ترجمه اردو و/یا هندی "بریدن چیزی" است که در اینجا به معنای بریدن تریک است. بازیکن/تیم با بالاترین کات تریک را به دست میآورد.
در پایان، تیمی که تریکهای بیشتری را برنده شده باشد، برنده بازی است. اگر تیم حاکم برنده باقی بماند، همان دیلر قبلی دوباره کارتها را پخش میکند. از طرف دیگر، اگر تیم مقابل (یعنی تیمی که کارتها را توزیع کرده) تریکهای بیشتری را گرفته باشد، مسئولیت توزیع کارت به بازیکن بعدی (خلاف جهت عقربه ساعت)، یعنی حاکم بازی قبلی منتقل میشود.
دو سر یا Double sar
دابل سر یا دابل سیری که به آن دابل رنگ یا دابل رانگ نیز گفته میشود، رایج ترین نسخه بازی در هند و پاکستان است. این بازی ورژن دیگری از Single Sar است که در آن تریکها به طور خودکار توسط تیم یا بازیکن برنده آنها جمع آوری نمیشود. در عوض آنها یک دسته کارت را وسط میز برای همه بازیکنان تشکیل میدهند. زمانی که یک بازیکن (نه یک تیم) دو تریک متوالی را برنده شود، کل دسته را برای تیم خود به دست میآورد. قوانین اساسی Rang برای Double Sar نیز اعمال میشود. برنده آخرین تریک همیشه همه آنچه در دسته کارت گفته شده قرار دارد را برمیدارد. معمولاً برای داشتن اولین دسته کارت به این احتیاج داریم که 3 یا 5 تریک بازی شده باشد.
برخی از نسخههای دو سر، جمعآوری دسته کارت را زمانی که موقعیت خاصی در بازی به وجود میآید، ممنوع میکند. مانند برنده شدن در دو تریک اول یا برنده شدن دو تریک متوالی با کارت آس.
امتیازدهی و انتخاب دیلر و حاکم در ورژن دو سر
امتیازدهی این نسخه بازی بر اساس کوت و گراند کوت است. در این بازی یک کوت، جمعآوری تمام تریکها توسط تیم حاکم تعریف میشود که برخلاف باونی در بازی استاندارد، به طور واقع بینانه قابل دستیابی است. گراند کوت یا گون کوت هم گرفتن مجموعهای از تمام تریکها (sars، (اردو: سریں)) توسط تیم دیلر تعریف میشود. یک گون کوت سه برابر (یا ده برابر) محاسبه میشود.
دیلر برای اولین بار به صورت تصادفی یا پرتاب کارت از پک کلی کارتها انتخاب میشود. برای نوبتهای بعدی، نتیجه بازی فعلی دیلر را نیز تعیین میکند. در صورت کوت شدن، دیلر بعدی، بازیکن مقابل تیم بازنده است. در صورت گراند کوت، دیلر بعدی حاکم بازی قبل است. در تمام موارد دیگر، تیمی که تریکهای کمتری دارد (سارس) کارتها را توزیع میکند. در صورتی که تیم دیلر قادر به بردن هفت سارس یا بیشتر نباشد، همان بازیکن دوباره کارتها را توزیع میکند. توزیع کارت pees نامیده میشود و کار سختی به حساب میآید.
برنده شدن هفت دست پشت سر هم با جمع آوری اکثر تریکها گاهی معادل یک کوت است. این نوع از بازی در هند و پاکستان محبوب است. Sar در لغت به معنای سر است، اما در این مضمون به تریک اطلاق میشود.
Dummy Rang یا بازی رنگ ساختگی
Dummy Rang که بیشتر به عنوان Dummy شناخته میشود، نوعی از Double Sir است که به جای چهار بازیکن که در بازیهای معمولی رایج است، بین سه بازیکن بازی میشود. بازیکن چهارم یک بازیکن ساختگی است، به همین دلیل است که این بازی به عنوان Dummy شناخته میشود. در هر بازی، بازیکن ساختگی قرار است همتیمی یک بازیکن باشد که این نوبت هم خلاف جهت عقربه ساعت میچرخد. کارتهای بازیکن چهارم رو به بالا قرار میگیرند و پارتنر بازیکن ساختگی مسئولیت بازی نوبت او را بر عهده دارد.
امتیازدهی بر اساس تعداد سرها (تریکها) است، و برای هر بازیکن به صورت جداگانه شمرده میشود. یک مسابقه زمانی به پایان میرسد که امتیاز یکی از بازیکنان به 104 برسد.
Dab Rang
Dab Rang پیچیده ترین، منطقیترین و جالبترین بازی از سری Rang است. بر خلاف 'khula rung' (بازی رنگ به صورت باز)، هر بازیکن تعداد 'سرها'یی (راندهایی) را که میگیرد یا برنده میشود، اعلام میکند. خال حکم یا رنگ آشکار نمیشود، بلکه یک کارت از آن خال توسط بازیکنی که بیشترین تعداد سرها را اعلام میکند، در جایی رو به پایین قرار میگیرد. بقیه بازی به همین صورت است، مگر اینکه کسی نتواند برنده سر باشد، مگر در صورتی که خال حکم رو شود. این کار با حذف خال از دست تیم مقابل و اصرار آنها بر اینکه میخواهند kat lagana' کنند یا دور در حال انجام را ببرند، انجام میشود چون در نتیجه باید خال حکم رو شود.
بنابراین هدف اصلی تیم دیگر افشای خال حکم در اسرع وقت و هدف تیم رئیس مخفی نگه داشتن آن است. اگر تعداد سرهایی که قبلاً برای برد اعلام شده بود به دست بیاید، برنده بازی مشخص خواهد شد. برخی از بازیکنان هم دوست دارند قانون استفاده از دو آس به طور همزمان برای بدست آوردن تعداد تریک اعلام شده "Sars" را مجاز اعلام کنند.
بازیهای تقریبا مرتبط با Rang
Satat
ساتات، پرطرفدارترین بازی موریس است. این بازی تنها در نقش ویژهای که به 2 دل اختصاص داده شده و وجود سیستمی از سیگنالها برای تبادل اطلاعات بین اعضای تیم، با بازی اصلی Court piece تفاوت دارد.
در این بازی 2 دل بالاترین کارت حکم است. ممکن است همیشه برای غلبه بر یک تریک مورد استفاده قرار گیرد، حتی اگر صاحب آن کارت هنوز کارتهایی از خال زمینه بازی داشته باشد. بازیکنی که 2 دل را در اختیار دارد، اما هیچ کارت حکم دیگری ندارد، نیازی به پیروی از آن در هنگام بازی شدن حکم ندارد.
هیچ سیستم امتیازدهی ثابتی برای این نسخه وجود ندارد. هنگامی که همه کارتها پس از یک کوت دوباره پخش شود، هر یک از پارتنرهای بازنده باید یک حکم (یا اگر کارت حکمی را در دست ندارند بالاترین کارت دست خود را) به بازیکن سمت راست خود، که به طور همزمان یک کارت ناخواسته را به آنها میدهد، انتقال دهد. با این حال، نیازی به رد کردن 2 دل نیست، و هیچ یک از بازیکنانی که برنده کوت شدهاند، نمیتوانند از این فرصت برای خلاص شدن از شر یک خال استفاده کنند. همین اصل بعد از یک باونی نیز صادق است، با این تفاوت که در آن صورت هر بازیکن دو کارت را رد میکند.
Trup kasiet
Trup kasiet یک نوع از ورژن ساتات است که در آن بازیکن حاکم با قرار دادن یک کارت به صورت پشت و رو، مخفیانه حکم را میسازد. تا زمانی که مشخص شود کدام خال حکم است، بازیکن حاکم باید بعد از هر تریک اعلام کند که چه کسی برنده آن شده است. هنگامی که 2 دل قبل از مشخص شدن خال حکم بازی میشود، بازیکنان میتوانند به دنبال آن هر کارتی را بازی کنند. از آنجایی که kot و bavney در این نوع بازی رایجتر هستند، هیچ کارتی رد یا منتقل نمیشود.
Dehla pakad یا میندی
دهلا پاکاد نوعی بازی دو سر است با این تفاوت که برای تعیین برنده به جای شمارش تریکها، تعداد 10ها شمرده میشود. در این نسخه یک کوت زمانی به دست میآید که یک طرف هر چهار ورق 10 را در تریکها برنده شود. یا با جمع آوری سه ورق 10 در هر یک از تریکها، هفت تریک متوالی را برنده شود. اگر یک تیم هر 4 ورق ده را در یک دست بگیرد، یک کوت برنده میشود. نوبت دیلر در صورت برنده شدن تیم دیلر به سمت راست و در صورت برنده شدن تیم غیردیلر به پارتنر دیلر منتقل میشود. اگر تیم غیر دیلر 1، 2 یا 3 ورق 10 را ببرد، دست را برنده میشود و همان دیلر دوباره کارتها را توزیع میکند. اگر تیم دیلر 4 ورق ده را میگرفت، دست را میبرد، نوبت دیلر به سمت راست میرفت و کوت حذف میشد.
انواع Court piece بدون حاکم
دو سر و dehla pakad انواعی را ایجاد کردهاند که نقش ویژهای برای حکم در نظر نگرفتهاند - در غیر این صورت برای Court piece و ورژنهای مختلف آن کارکرد ویژهای تعریف شده است. بازی بدون حکم شروع میشود و اولین بازیکنی که نتواند ازخال بازی پیروی کند، با کارتی که بازی میکند، خال حکم را تعیین میکند. قبل از اینکه خال حکم مشخص شود نمیتوان دسته کارت را جمع کرد.
در ورژنی که به عنوان دهلا پاکاد توضیح داده شده است، بازی تریک پس از پخش شدن پنج کارت اول آغاز میشود. اولین بازیکنی که نتواند از آن پیروی کند، با کارتی که بازی میکند، حکم را تعیین میکند. این اولین فرصت برای برداشتن دسته کارتهاست. در این مرحله، کارتهای باقیمانده پخش میشوند، و به طور بالقوه اینکه بازیکن در واقع قادر به پیروی از خال بازی نبوده است غیرقابل تأیید میشود. بنابراین، این بازی به بازیکنان صادق نیاز دارد. در صورتی که همه بازیکنان بتوانند در پنج تریک اول از خال بازی پیروی کنند، یک کارت تصادفی از دسته کشیده میشود.
در be-ranga double sar، بازی پس از پخش شدن همه کارتها آغاز میشود. و نمیتوان دسته را قبل از تریک بعدی و پس از تعیین خال حکم برداشت.
تطبیق بازی برای کمتر از 4 بازیکن
در ایران انواع دو و سه نفره این بازی محبوب شناخته شده است. برای بازی سه نفره، یکی از 2ها حذف میشود و در نتیجه یک بسته 51 کارتی به دست میآید. کارتها در دستههای 5-4-4-4 تقسیم میشوند. به محض اینکه یک بازیکن تریکهای بیشتری از هر یک از حریفان، در صورت برنده شدن تمام تریکهای باقیمانده بدست آورد، یک دور متوقف میشود. (به عنوان مثال، بازی در 7–4–4 تمام شده است، اما نه در 8–3–1.) اگر بازیکنی در 7 تریک اول برنده شود، راند نیز متوقف میشود و بازیکن 2 امتیاز (بازیکنی که دست قویتری داشته) یا 3 امتیاز (بازیکن حریف) را به دست میآورد.
در بازی دو نفره فقط 5 کارت به هر بازیکن داده میشود. بعد از اینکه بازیکن صاحب دست قدرتمندتر حکم را اعلام کرد، 3 کارت را رو به پایین و حریف او 2 کارت را دور میاندازد. بازیکنان به طور متناوب از روی دسته کارتهای تکی میکشند تا اینکه هر کدام 13 کارت داشته باشند. این کار از بازیکن حاکم شروع میشود. هر کارتی که کشیده میشود ممکن است به صورت رو به پایین دور ریخته شود و با کارت بعدی موجود در دسته جایگزین شود، که این کارت جایگزین باید نگه داشته شود. اگر کارت اول نگه داشته شود، کارت دوم رو میشود و دور انداخته میشود.
واژه شناسی
رنگ، رانگ، حکم، تروف (rang, rung, hokm, troef)
باارزشترین و قویترین خال بازی
اعلام کننده، اعلام کننده حکم، حاکم (trump-caller, caller, hâkem)
بازیکنی که کارتهای دست او قویتر هستند. یعنی بازیکنی که کنار دیلر مینشیند و اولین تریک را آغاز میکند. این بازیکن همچنین خال حکم را هم تعیین میکند.
کوت، کورت، کت، کپ (kot, court, coat, kap)
برنده شدن در هفت تریک اول یک دست. در برخی از انواع امتیازدهی، بردن هفت دست متوالی نیز یک کوت است.
t'rup chaal
بازی کردن کارتی از خال حکم در تریک اول
رافع کوتی (rafeh koti)
بازی یک کارت باارزش در تریک اول، در تلاش برای جلوگیری از به ثمر رساندن کوت توسط حریفان.
حاکم کوتی، گون کوت، گولاه کوت (goolah kot, goon kot, hâkem koti)
برد یک کوت در برابر تیم یا بازیکن حاکم
تیرواه، باونی (Teerwah, bavney, baunie)
زمانی که تمام 13 دست تنها توسط یک تیم برنده شود. این کار با اعلام اولین کوت انجام میشود، سپس کوت اول داده میشود و سپس اعضای تیم برنده میتوانند کارتهای یکدیگر را ببینند و آنها تصمیم میگیرند که آیا میتوانند teerwah داشته باشند یا نه.
توزیع جغرافیایی و نامگذاری
به نظر میرسد که این بازی از ایران، هند و پاکستان سرچشمه میگیرد، که با نامهای متعددی شناخته میشود. کورت، کت یا کوت (Court, coat or kot) ظاهراً به معنای موفقیت در بازی است و pees یک کلمه هندی برای توزیع کارت است. در نام جایگزین هفت دست، دست معادلی برای تریک است.
این بازی در میان مهاجران گجراتی، به ویژه در شرق آفریقا، بریتانیا و کانادا، به عنوان چوکری یا چاکری (که یک نسخه شش نفره از آن نیز بازی میشود) مشهور است.
مهاجران از شبه قاره هند این بازی را به سورینام و گویان آوردند، جایی که آن را با عنوان troefcall ("اعلام حکم"، ترکیبی از زبانهای هلندی و انگلیسی) و t'rup chaal میشناسند. در ادامه نیز بازی از سورینام به هلند راه پیدا کرد. همچنین این بازی با نام حکم در ایران بسیار رواج دارد.
Satat محبوبترین نسخه این بازی در موریس است، گروهی از جزایر که اکثریت جمعیت آن هندی تبار هستند. نام بازی saat hant و برگرفته از زبان هندی به عنوان معادلی برای هفت دست است.