آس ناس (بازی ورق)
آس ناس (به انگلیسی: As-Nas)، یک بازی ورق قدیمی یا ترکیبی از کارت‌های بازی است که زمانی در ایران یا پرشیا بازی می‌شد.
شرح بازی
طراحی بسته کارت‌ها ساده است و تنها شامل پنج کارت متفاوت با رنگ پس‌زمینه متفاوت می‌باشد. هر کارت چهار یا پنج بار در هر بسته تکرار شده است. در نتیجه مجموع ورق‌های یک بسته بین ۲۰ تا ۲۵ کارت است. کارت‌های آس ناس، مستطیلی شکل و نسبتا کوچک هستند (برای مثال ۴ در ۶ سانتی‌متر). مانند کارت‌های بازی گنجفه، ورق‌های آس ناس با دست رنگ‌آمیزی شده‌اند. اگرچه بعدها از یک تکنیک کلاژ برای اضافه کردن عکس‌های از قبل چاپ شده به روی پس‌زمینه ورق استفاده شد. کارت‌ها برخلاف نسخه امروزی فقط یک سر دارد و هیچ شاخص و عنوانی هم در کارت دیده نمی‌شود. اگرچه رنگ پس‌زمینه ورق به سرعت این امکان را به کارت‌پخش‌کن می‌دهد که بداند چه کارتی در دست دارد. معمولا کارت‌ها یک حاشیه تزئینی هم دارند که به صورت بیضی داخل مستطیل است.
در تصاویر استفاده شده روی کارت‌ها، تنوع زیادی وجود دارد. معمولا پنج نوع کارت شامل یک آس با نشان حیوان و چهار ورق صورت است. این ساختار شاید اسم بازی که آس ناس است را به خوبی توضیح دهد. آس در فارسی که همان ورق ace است. ناس هم در عربی و فارسی به معنی مردم است. بدین ترتیب آس ناس یعنی ترکیبی از آس و چند فرد (مردم). شکل‌های مختلف، افراد از طبقات متفاوت اجتماعی را نشان می‌دهد. معمولا کارت‌ها از نظر ارزش بالا به پایین، به موارد زیر تقسیم می‌شوند:
- آس (As): طراحی مرسوم این کارت شامل یک شیر با ماه یا خورشید در پس زمینه است. شیرها و اژدها در نبرد هستند و یکدیگر را گاز می‌گیرند، بعضی مواقع چند پلنگ هم در تصویر دیده می‌شود. ایضا یک شکارچی بر روی اسب که مورد حمله یک حیوان وحشی قرار گرفته است.
- شاه (Shah): اغلب روی تخت پادشاهی نشسته و یا بعضی مواقع روی اسب است.
- بی‌بی (Bibi): اغلب نشسته و از یک بچه مراقبت می‌کند.
- سرباز (Sarbaz): یک سرباز
- لکات یا کولی (Couli): کمترین کارت در بازی که معمولا یک دختر رقصنده یا چند رقاص یا یک نوازنده موسیقی (مطرب) است.
به جز طراحی‌هایی که در بالا ذکر کردیم، طراحی‌های متفاوت دیگری هم می‌تواند در کارت وجود داشته باشد. مثلا طراحی با گل یا تصاویر ناپسند.
تاریخچه
در طول تاریخ، کارت‌های آس ناس در کنار انواع گنجفه دیده شده است. ویلکینز ادعا می‌کند که عمر بازی آس ناس به قرن هفدهم میلادی برمی‌گردد که در آن زمان یک بسته ۲۵ کارتی با پنج نوع ورق متفاوت که شامل یک کارت صورت (ناس) و چهار کارت عددی می‌شده، مورد استفاده قرار می‌گرفته است. کارت‌های کلاسیک آس ناس ساخته شده در قرن نوزدهم میلادی که در بالا هم شرح دادیم، در موزه‌های مختلف دیده می‌شود. نمونه‌های نادری هم از اواخر قرن هجدهم میلادی دیده شده است.
به گفته مرداک اسمیت، در سال ۱۸۷۷ کارت‌های آس ناس به تدریج جای خود را به ورق‌های اروپایی داده بودند. در نتیجه قانون انحصار تجارت خارجی در سال ۱۹۳۱، یک امتیاز انحصاری ویژه برای کنترل واردات و تولید کارت‌های بازی در ایران به وجود آمد.
کارخانه بریتانیایی تولید کارت دی لا رو موظف شد در دهه سی میلادی در ایران ورق تولید کند. این کارت‌ها شامل شاخص‌هایی به زبان فارسی و کارت صورت‌هایی بود که از روی تاریخ ایران برداشته شده بودند. در هر صورت این کارت‌ها همچنان از سبک ورق غربی (قلب، خشت، گشنیز و پیک) استفاده می‌کردند. بازی آس ناس در حوالی سال ۱۹۴۵ تقریبا از مد افتاد. اگرچه در نواحی روستایی این بازی کمی بیشتر دوام آورد. آرسته در کتابی در دهه شصت میلادی می‌گوید "زندگی روستایی در ایران پیرامون کارهای سنتی که قرن‌ها تغییر نکرده‌اند، می‌چرخد". در متنی در رابطه با ارزش‌های اسلامی، وی می‌نویسد: "قشقایی و سایر ایل‌ها به مردها اجازه می‌دهند که الکل بنوشند. در زمان فراغت، خان‌ها تریاک می‌کشند و بازی آس ناس که شبیه پوکر است، در بین افراد ایل محبوب به نظر می‌رسد".
نحوه بازی
در سال ۱۸۹۵، آلبرت هوتوم شیندلر، قوانین آس ناس را به صورت زیر نوشته است:
بازی آس ناس شبیه پوکر است اما خبری از فلاش (Flush) یا ردیف نیست. چهار بازیکن این بازی را انجام می‌دهند و هر کدام پنج کارت می‌گیرند. بازی از سمت راست شروع می‌شود. کارت‌پخش کن مبلغی را وسط می‌گذارد. نفر اول دستش را می‌بیند و می‌گوید دیدم. سپس مبلغ شرط را می‌گذارد یا حتی بیشتر می‌کند. در صورتی که بازیکن نخواهد این کار را انجام دهد، می‌گوید ندیدم و کارت‌هایش را می‌اندازد. بازیکن دوم و سوم هم مانند پوکر این کار را انجام می‌دهند. در نهایت وقتی همه بازیکنان به طور مساوی شرط گذاشته‌اند و کسی نمی‌خواهد دیگر افزایش داشته باشد، بازیکنی که بهترین دست را دارد برنده می‌شود.
ارزش دست به ترتیب بدین صورت است:
- یک سه‌تایی و یک دوتایی
- یک سه‌تایی (آس یا شاه و …)
- دو دوتایی
- یک دوتایی
وقتی دو بازیکن دست مشابهی دارند، ارزش کارت‌ها برنده را مشخص می‌کند.
در آس ناس هم بلوف زدن وجود دارد که در این بازی به اصلاح توپ زدن نامیده می‌شود.
کارت‌های آس ناس احتمالا در بازی‌های دیگر هم مورد استفاده قرار گرفته‌اند. مرداک اسمیت می‌نویسد که این بازی تا حدودی شبیه بازی لنسکوئنت است که از نظر شرط‌بندی به مراتب آسان‌تر است.
بازی کردن آس ناس با ورق امروزی
یک مجموعه کارت ۲۰تایی آس ناس می‌تواند شامل آس، پادشاه، ملکه، سرباز و کارت ۱۰ در نسخه اروپایی باشد. اگرچه حالت ایده‌آل این است که چهار بسته کارت داشته باشید تا بتوانید دقیقا بازی را شبیه سازی کنید. مثلا ۴ آس پیک، ۴ پادشاه گشنیز، ۴ بی‌بی دل، ۴ سرباز خشت و ۴ جوکر، می‌توانند بهترین پیاده سازی کارت‌های بازی امروزی در آس ناس باشند.